نگاهی به دستاوردهای فناوری نانو در ایران

فناوری نانو و صنایع وابسته به آن

فناوری نانو یا نانوتکنولوژی رشته‌ای از دانش کاربردی و فناوری است که جستارهای گسترده‌ای را پوشش می‌دهد. موضوع اصلی آن نیز مهار ماده یا دستگاه‌هایی در ابعاد کمتر از یک میکرومتر، معمولا حدود ۱ تا ۱۰۰ نانو متر است. 
در واقع نانو تکنولوژی فهم و به کارگیری خواص جدیدی از مواد و سیستم هایی در این ابعاد است که اثرات فیزیکی جدیدی - عمدتا متاثر از غلبه خواص کوانتومی بر خواص کلاسیک - از خود نشان می‌دهند. از این رو نانوفناوری یک دانش به شدت میان‌رشته‌ای است و به رشته‌هایی چون فیزیک کاربردی، مهندسی مواد، ابزارهای نیم رسانا، شیمی ابرمولکول و حتی مهندسی مکانیک، مهندسی برق و مهندسی شیمی نیز مربوط می‌شود. 
در کشور ما نیز در مورد فناوری نانو یک سند راهبرد توسعه فناوری نانو تدوین شده که یک سند 10 ساله است و در شورای عالی انقلاب فرهنگی و هیات دولت به تصویب رسیده است. 
یکی از مهمترین اهداف ارایه شده در این سند این است که تا سال 2015 میلادی در تمام حلقه های زنجیره فناوری نانو از توسعه منابع انسانی، تولید علم ، توسعه تکنولوژی و تولید محصولات نانو میان 15 کشور برتر جهان قرار بگیریم . 
از آنجایی که این سند با یک حوزه تکنولوژی کاملا پویا مواجه است در نتیجه نمی تواند سندی ایستا و ایستاتیک باشد بلکه باید سندی پویا را طراحی کرد چرا که در این بازه زمانی10ساله تغییر و تحولات بسیاری در حوزه فناوری های نوین بروز می کند. 
این سند به سه دوره تقسیم شده است که دوره اول و دوم سه ساله و دوره سوم ، چهار ساله است. 
دکتر "سعید سرکار" افزود: هدف از این تقسیم بندی این است که هر سه سال یک بار این سند را بازنگری کنیم و متناسب با واقعیات روز جهانی و پیشرفت های کشور سند را اصلاح کنیم. 
وی مبنای اصلاحات را ارزیابی توسعه فناوری نانو در جهان و کشورهای پیشرفته و پتانسیل و توانمندی هایی که در ایران ایجاد شده ، اعلام کرد . 
سرکار خاطرنشان کرد: اکنون این سند در مرحله سوم برنامه ریزی قرار دارد و در این مرحله نشست های تخصصی و تشکیل کارگروه هایی در داخل خود ستاد پیش بینی شده است. 
وی افزود : همچنین برنامه هایی که برای چهار سال آینده مد نظر است در شورای هماهنگی مطرح و بعد از تصویب به شورای اصلی ستاد نانو ارایه می شود. 
هم اکنون بیشتر مردم کشور ما با قابلیت ها و ظرفیت های فناوری نانو آشنا هستند که این امر نشان می دهد در زمینه ترویج این فناوری در کشور فعالیت های خوبی انجام شده است . 
فناوری نانو در دانشگاه ها کاملا رواج یافته و از دو سال پیش مطالبی در ارتباط با این فناوری در کتاب های درسی دانش آموزان دبیرستانی وارد شده است. 
دبیر ستاد ویژه توسعه فناوری نانو یادآور شد : دانش آموزان آینده سازان کشورهستند و باید با فناوری نانو آشنا شوند. در حال حاضر برنامه ریزی های خاصی داریم که این فناوری را از پایه تقویت کنیم ولی بحث ترویج یک حرکت پویا است . 
سرکار افزود : امروز باید صنایع با پتانسیل ها و قابلیت های فناوری نانو آشنا شوند و صاحبان صنایع بدانند که اگر به استفاده از این فناوری در تولید محصول و صنعت توجه نشود ،در آینده رقابت پذیری محصولات و در نتیجه بازار را از دست می دهند . 
بنابراین امروز که در دوره سوم سند راهبرد توسعه فناوری نانو کشور قرار داریم ، لازمه و مرکز ثقل این حرکت پویا در دست صنعتگران و آشنایی صاحبان صنایع با قابلیت ها و پتانسیل فناوری نانو قرار داد.

فناوری نانو و حوزه های کاربردی آن 
در حال حاضر فناوری نانو بحثی است که تمام حوزه ها را در بر می گیرد و بر طیف گسترده ای از صنایع و محصولات تاثیر می گذارد. 
برای مثال در بحث دارو، در آینده بیش از50 درصد داروها ، داروهای نانویی خواهند بود که داروهایی هدفمند و هوشمند هستند. 
سرکار در این مورد گفت : اگر امروز صنعت دارویی کشور ما به فناوری نانو توجه نکند در آینده داروهای امروزی بازار نخواهند داشت و مردم ما در آینده هزینه گزافی را بابت بی توجهی امروز صاحبان صنایع دارویی کشور پرداخت می کنند . 
امروز نانو در صنایع کشاورزی، محصولات غذایی، پوشاک، نساجی،خودرو، نفت و پتروشیمی، آب و محیط زیست، ساختمان و به طور کلی تمامی صنایع کاربرد دارد.چنان چه نمی توان صنعت و یا حوزه ای را پیدا کرد که متاثر از فناوری نانو نباشد. 
به گفته دبیر ستاد ویژه توسعه فناوری نانو، یکی از برنامه هایی که در بخش ترویج فناوری نانو باید بر روی آن تمرکز شود ، ترویج فناوری نانو در صنعت است. 
سرکار یادآور شد که هم اکنون در زمینه توسعه منابع انسانی متخصص در فناوری نانو پیشرفت های خوبی داشته ایم . 
وی خاطر نشان کرد : علاوه بر تحقیقات افقی که در آن محققان ما پیرو کنجکاوی های خود تحقیق می کنند ، یک اولویت ملی تعریف شده است که با توجه به پتانسیل ها ، ظرفیت ها ، مشکلات و نیازهای کشور باید تحقیقات انجام شود. 
سرکار افزود: از آنجایی که کشور ما از لحاظ منابع نفت ، گاز و انرژی خورشیدی قوی است بنابراین به کارگیری نانو در حوزه انرژی ،تولید انرژی، ذخیره سازی آن و صرفه جویی در مصرف یکی از اولویت های ستاد نانو است.

اولویت های فناوری نانو در سال 90 
دبیر ستاد ویژه توسعه فناوری نانو در مورد اولویت های برنامه ریزی شده این ستاد برای سال 90 گفت: یکی از اولویت های ما برای امسال ایجاد شبکه ای از متخصصان ومحققان است تا بتوانند ماموریت گرا در تمام حوزه ها فعالیت کنند. 
وی با ضروری خواندن وجود دلالان فناوری در تمام صنایع گفت: این افراد باید بتوانند میان صاحبان فناوری و صاحبان صنایع پل بزنند . 
دکتر سرکار فعال کردن کریدور خدمات فناوری تا بازار را از دیگر اولویت های ستاد ویژه توسعه فناوری نانو در سال 90 دانست و گفت: برای این که یک فناوری به بازار برسد به زیر ساخت های خاصی نیاز است و گفته می شود که در جهان پیشرفته 80 تا 85 درصد فناوری ها به بازار نمی رسد.زیرا از تولید فناوری و ورود آن به بازار ، یک دره مرگ وجود دارد که در بسیاری از اوقات فناوری ها در مسیر خود به بازار در این دره سقوط می کنند. 
وی افزود : بنابراین باید در کشور زیرساخت هایی را که وجود ندارد ، ایجاد کرد تا پلی بر روی این دره بزنیم و به فناوران کمک کنیم فناوری خود را به محصول تبدیل کنند و محصول را به بازار برسانند. 
سرکار خاطر نشان کرد: کریدور خدمات فناوری تا بازار به فناوران کمک می کند تا محصولات خود را سریع به بازار برسانند چرا که سیر تحولات و نوآوری در فناوری های پیشرفته بالا است و اگر یک فناوری دیر به بازار برسد ، دیگر یک محصول از مد افتاده است .

 فواید کریدور خدمات فناوری تا بازار 
فناور زمانی یک فناوری است که قابل انتقال و واگذاری باشد و درست مستند شود. مستند سازی یک فناوری با گزارش تحقیقاتی یا پایان نامه کارشناسی ارشد و دکتری متفاوت است. 
سرکار افزود: بسیاری از متخصصان و فناوران چون از جامعه دانشگاهی هستند ، فناوری را مانند یک پایان نامه مستند سازی می کنند در حالی که این مستند سازی صحیح نیست و برای این منظور باید مشاوران تخصصی داشته باشیم که آنها را به این فناوران معرفی کنیم تا با کمک انها متخصصان بتوانند فناوری های خود را مستند کنند . 
وی خاطر نشان کرد : از سوی دیگر بازار جهانی قانون خاص خود را دارد پس اگر می خواهیم محصولات خود را وارد این بازار کنیم و اقتصاد دانش بنیان داشته باشیم باید به قوانین موجود در جهان احترام بگذاریم. 
سرکار تاکید کرد: از این رو باید گروهی وحود داشته باشند که بتوانند آخرین دستاوردها و پتنت ها را ارایه دهند.در عین حال این گروه بایدبتوانند فناوری های بدیع و نو متخصصان ایرانی را درمجامع بین المللی ثبت کنند و مالکیت آن را به نام محققان کشور محرز کنند. 
وی ثبت اختراعات و رصد انها را بسیار مهم دانست و گفت : ایجاد پایگاهی در کریدور خدمات فناوری تا بازار برای جستجوی پتنت و ثبت پتنت از دیگر خدماتی است که این کریدور ارایه می دهد . 
 

نانو در آسیا 
چشم انداز توسعه فناوری نانو در آسیا بسیار گسترده است و هم اکنون کشورهای آسیایی دارای محصولات گسترده با استفاده از فناوری نانو هستند . 
در این حوزه باید قرن 19 را قرن آمریکا و قرن 20 را قرن اروپا نامید ولی هم اکنون تمام جهان متوجه این امر هستند که قرن 21 ، قرن فناوری نانو در آسیا خواهد بود. 
دبیر ستاد ویژه توسعه فناوری نانو در مورد رتبه ایران در زمینه تولید علم نانو در جهان گفت: در سال 2000 که آغاز فعالیت های مطالعاتی کشورمان در این زمینه بود و ستاد ویژه توسعه فناوری نانو هنوز تاسیس نشده بود ، رتبه ایران در جهان 59 و در میان کشورهای جهان اسلام رتبه ششم را پس از ترکیه، مصر، مالزی، مغرب و تونس داشتیم . 
سرکار خاطرنشان کرد : ستاد ویژه توسعه فناوری نانو در سال 2003 تاسیس شد و با فعالیت این ستاد ، ایران چهار سال پیش در زمینه تولید علم فناوری نانو رتبه اول را در میان کشورهای جهان اسلام کسب کرد و سه سال پیش در منطقه اول شد. 
وی گفت: اکنون در پایان سال 2010 رتبه 14 جهان را در زمینه تولید علم فناوری نانو در جهان کسب کرده ایم و در این رتبه بندی بعد از کانادا و قبل از استرالیا قرار گرفته ایم. ایران اکنون در زمینه تولید علم نانو جز 15 کشور برتر جهان قرار دارد و با این که کشورمان در حال رقابت با کشور های قدرتمند جهان در این زمینه است ولی در تلاش هستیم که در آینده نزدیک در بین 10 کشور برتر جهان باشیم. 
 

ایران نماینده جهان اسلام در نمایشگاه های بین المللی فناوری نانو 
ایران تنها کشور از جهان اسلام و منطقه خاورمیانه است که در کنار کشورهای قدرتمند در نمایشگاه بین المللی فناوری نانو در ژاپن شرکت می کند . 
متخصصان کشورمان در سال 89 13برای چهارمین سال متوالی در نمایشگاه بین المللی ژاپن شرکت کرد و بهمن ماه امسال نیز در این نمایشگاه حضوری فعال خواهد داشت . 
حضور ایران در نمایشگاه های بین المللی نانو بسیار ارزشمند است زیرا باعث می شود که کشورهای پیشرفته، سطح پیشرفت های ایران در عرصه فناوری نانو را ببینند . 
سرکار یادآور شد : دستاوردهای ایران در عرصه فناوری های نانو بسیار گسترده است و با توجه به این ایران باید در این نمایشگاه های بین المللی در میان کشورهای قدرتمند جهان در حوزه فناوری نانو، مانند آمریکا، ژاپن، کره جنوبی ، انگلیس، آلمان باشد. 
وی در مورد برنامه های سال 90 برای شرکت فناوران در نمایشگاه های بین المللی فناوری نانو گفت: امسال در نمایشگاه بین المللی فناوری نانو در ژاپن و کره جنوبی شرکت خواهیم کرد و همچنین امسال برای اولین بار کنسرسیوم کشورهای آسیایی در حوزه فناوری نانو در ایران برگزار می شود.

منبع:خبرگذاری ایرنا